Słowo greckie lite albo łacińskie litania znaczy: prośba, błaganie. Słowem „litania” określamy zatem prywatną lub publiczną modlitwę błagalną, złożoną z wielu inwokacji skierowanych do Boga, Jezusa Chrystusa, Ducha świętego, Matki Bożej lub świętych, połączoną z wezwaniami o ich wstawiennictwo i opiekę.
Genezę litanii jako formy modlitwy znajdujemy w tekstach ewangelicznych, w których ludzie spotykający Jezusa, zanoszą do Niego swoje błagania (Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nad nami; Panie, zmiłuj się nade mną). Kościół wezwania litanijne włączył do liturgii Mszy świętej. Występowały one i nadal występują w postaci modlitwy wiernych. Trwałe miejsce w liturgii ma jedynie Litania do Wszystkich Świętych, jako element niektórych obrzędów (Dni Krzyżowe, święcenia kapłańskie, liturgia Wigilii Paschalnej, poświęcenie ołtarza i kościoła).
W okresie Średniowiecza pojawiają się litanie we właściwym sensie. Ich funkcjonowanie regulowały akty prawodawcze Stolicy Apostolskiej. Wobec praktyki zastępowania kazań litaniami, Stolica Apostolska zakazała ich używania bez uprzedniego zezwolenia. Nastąpiło to w 1601 roku, za pontyfikatu papieża Klemensa VIII. Obecnie pozwolenie publicznego odmawiania ma pięć litanii: do Najświętszego Imienia Jezus, zatwierdzona dla całego Kościoła w 1886 roku przez papieża Leona XIII; do Najświętszego Serca Pana Jezusa, zatwierdzona w 1889 roku; do Najdroższej Krwi Chrystusa Pana, zatwierdzona w 1960 roku; Loretańska do Matki Bożej, ostatecznie zatwierdzona przez papieża Benedykta XIV; do świętego Józefa, zatwierdzona w 1909 roku.
Genezy Litanii Loretańskiej należy doszukiwać się we Francji w XII wieku. Wywodzi się ona ze średniowiecznej tradycji monastycznej, opiera się na starożytnych schematach maryjnych, zwłaszcza na modlitwie Kościoła Wschodniego, zwanej akatystem. W Loreto zaczęto śpiewać tę litanię od 1531 roku. Składają się na nią wezwania skierowane do Boga w Trójcy Świętej Jedynego, następnie 52 wezwania do Matki Bożej, przyzywające różne Jej tytuły, oraz trzy wezwania skierowane do Jezusa Odkupiciela. Wezwania do Matki Bożej, stanowiące zasadniczy trzon litanii, dzielą się na trzy grupy: dogmatyczną (od Święta Maryjo do Panno wierna); historiozoficzną (od Zwierciadło sprawiedliwości do Wspomożenie wiernych) i eschatologiczną (od Królowo Aniołów do Królowo Polski). Niektóre tytuły Stolica Apostolska poleciła umieszczać z biegiem czasu. Ostatnim był tytuł Królowo rodzin, umieszczony w Litanii Loretańskiej w 1995 roku.
Bazylika w Loreto
Nazwa tej litanii do Matki Bożej wywodzi się od niewielkiego miasteczka Loreto, znajdującego się w środkowych Włoszech, oddalonego kilkanaście kilometrów od wybrzeża Adriatyku, położonego na wzgórzu o wysokości 127 metrów nad poziomem morza. Miasto zostało założone około 1100 roku w miejscu, które było porośnięte wawrzynowym gajem. Łacińska nazwa miasta brzmi Laureturn i właśnie pochodzi od wawrzynu.
Loreto jednak słynie przede wszystkich z Sanktuarium Maryjnego, którego początki sięgają 1249 roku. W 1291 roku do Loreto został sprowadzony z Nazaretu Święty Dom przez rodzinę De Angelis (Aniołów), rządców Epiru. Zachowany dokument z września 1294 roku podaje, że Nicefor de Angelis, władca Epiru, dał w posagu swojej córce Ithamar, wychodzącej za mąż za Filipa z Taranto, syna Karola II, króla Neapolu, oprócz wielu różnorodnych dóbr także ”święte kamienie wyniesione z Domu naszej Pani, Dziewicy, Matki Bożej”. Od tego czasu Loreto to przede wszystkim Sanktuarium Domku Nazaretańskiego.
Święty Domek Matki Bożej, został umieszczony w przepięknej bazylice, zbudowanej na planie krzyża łacińskiego w stylu późnogotyckim w 1469 roku. Składa się on z trzech ścian. Ścianę wschodnią, zastąpioną obecnie ołtarzem, stanowiła skała z grotą, która znajduje się w Nazarecie. Wewnątrz Świętego Domku nad ołtarzem została umieszczona figura Matki Bożej Loretańskiej, przedstawiająca Maryję z Dzieciątkiem na lewej ręce. Figura ta została przyozdobiona koronami na polecenie papieża Piusa XI. Wśród wielu kaplic znajdujących się w bazylice warto wspomnieć Kaplicę Polską, ozdobioną freskami w latach 1920-1946, przedstawiającymi dwa wydarzenia z historii Polski: Zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem i Cud nad Wisłą.
Wnętrze Domku w Loreto
Sanktuarium w Loreto jest pierwszym Maryjnym Sanktuarium o charakterze międzynarodowym. Jest to Sanktuarium Słowa Wcielonego, bo przecież w Nazaretańskim Domku nastąpiło Zwiastowanie i wypowiedzenie przez Maryję: „Oto ja Służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego”. To Sanktuarium ukrytego życia Chrystusa. W domu rodzinnym, w Nazarecie, Jezus przygotowywał się do swojej publicznej działalności i zbawczej misji. Jest to również Sanktuarium chorych. Przybywają tutaj bowiem w licznych pielgrzymkach ludzie z całego świata dotknięci chorobą, aby prosić Matkę Bożą o pociechę i pomoc w cierpieniu. Do tego Sanktuarium pielgrzymowali papieże Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł II. 2 września 2007 roku do Loreto ma przybyć Ojciec Święty Benedykt XVI, aby przewodniczyć spotkaniu z młodymi Europy, w ramach przygotowania do Światowego Dnia Młodzieży 2008 roku.
Modląc się Litanią Loretańską warto widzieć miejsce, z którym wiąże się powstanie tej modlitwy i pamiętać o tym szczególnym miejscu na mapie Sanktuariów Maryjnych całego świata, które uczy cichego życia rodzinnego na wzór Jezusa, Maryi i Józefa oraz wielkodusznego i radosnego podejmowania planu Bożej miłości. Święty Domek Matki Bożej w Loreto przypomina postawę pełną miłości wobec Boga i Jego zbawczych planów. Korzystając z bogactwa tej modlitwy szczególnie w maju każdego roku rozważamy udział w Dziele Odkupienia i znaczenie w życiu Kościoła Niewiasty z Nazaretu – najpiękniejszego moralnie Człowieka.
ks. Paweł Cembrowicz
Fragmenty z wydanej przez Metropolitalne Wyższe Seminarium Duchowne książki: Matko Łaski Bożej. Rozważania na nabożeństwa majowe, Wrocław 2007.
